Cán cân thanh toán quốc tế là gì? Các yếu tố tạo nên cán cân thanh toán quốc tế

Các giao dịch cán cân thanh toán gồm hoạt động nhập khẩu và xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ và vốn, cũng như những khoản thanh toán chuyển khoản, chẳng hạn viện trợ nước ngoài và kiều hối. Cán cân thanh toán cùng vị thế đầu tư quốc tế ròng của một quốc gia đã tạo thành tài khoản quốc tế của quốc gia đó.Vậy cụ thể, cán cân thanh toán quốc tế là gì? Những nhân tố nào ảnh hưởng đến cán cân thanh toán quốc tế? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây của chúng tôi nhé!

Cán cân thanh toán quốc tế là gì?

Cán cân thanh toán quốc tế là gì?

Cán cân thanh toán quốc tế hay gọi là cán cân thanh toán, tiếng Anh là Balance Of Payment (viết tắt BOP). Đây chính là bản ghi chép những giao dịch thanh toán của một nước đối với các nước trên thế giới tính ở một thời điểm nhất định. Có thể đó là tháng, quý hoặc năm và thông thường là năm). 

Các giao dịch này được tiến hành bởi những cá nhân hoặc doanh nghiệp hiện tại đang cư trú trong nước hoặc chính phủ của chính quốc gia đó. Trong đó đối tượng giao dịch gồm những loại hàng hóa, dịch vụ, tài sản hoặc chuyển khoản.

Hay nói một cách đơn giản thì cán cân thanh toán là hệ thống tài khoản ghi chép toàn bộ nghiệp vụ thanh toán và bảng đối chiếu giữa tổng những khoản phải thu so với các khoản chi của một nước đối với những nước khác tại một thời điểm nhất định (có thể theo tháng, quý hoặc năm,...). Do đó, cán cân thanh toán quốc tế còn gọi là bảng cân đối chi trả hoặc bảng cân đối thanh toán. Hiện nay, cán cân thanh toán quốc tế sẽ được chia thành 02 loại chính là:

• Cán cân thanh toán quốc tế theo thời kỳ. Đây là loại cán cân thanh toán phản ánh tất cả những khoản ngoại tệ đã thu và chi của một nước với nước khác.
• Cán cân thanh toán quốc tế theo thời điểm. Đây là cán cân thanh toán phản ánh tất cả những khoản ngoại tệ sẽ thu và chi tại một thời điểm cụ thể nào đó. Cụ thể cán cân này là một yếu tố quan trọng có ảnh hưởng đến sự biến động của tỷ giá hối đoái.

Cán cân thanh toán được thành lập dưới hình thức là cán cân thanh toán dự báo hoặc cán cân thanh toán thực tế. Nhưng cán cân thanh toán dự báo sẽ được lập dựa trên số liệu kinh tế về tài chính thực tế phát sinh ở một thời kỳ nhất định.

Phân loại cán cân thanh toán quốc tế

Phân loại cán cân thanh toán quốc tế

Cán cân thanh toán quốc tế gồm 4 loại chính: 

• Cán cân thời điểm: Loại cán cân này phản ánh những khoản thu hoặc chi ngoại tệ của người đang cư trú và không cư trú tại một thời điểm nhất định. 
• Cán cân thời kỳ: Loại cán cân này phản ánh những khoản thu hoặc chi ngoại tệ của người đang cư trú và không cư trú tại một thời kỳ nhất định. 
• Cán cân song phương: Loại cán cân này phản ánh những khoản thu hoặc chi ngoại tệ giữa hai quốc gia.
• Cán cân đa phương: Loại cán cân này phản ánh những khoản thu hoặc chi ngoại tệ giữa một quốc gia đối với phần còn lại của thế giới.

Các yếu tố tạo nên cán cân thanh toán quốc tế

Các yếu tố tạo nên cán cân thanh toán quốc tế

Cán cân thanh toán quốc tế bao gồm 4 thành tố sau: 

• Cán cân vãng lãi (hay còn gọi là Current Account)
• Cán cân vốn (hay còn gọi là Capital Account)
• Nhầm lẫn và sai sót (hay còn gọi là Errors and Omissions)
• Cán cân bù đắp chính thức (hay còn gọi là Official Reserve)

Cán cân vãng lai

Cán cân vãng lai là khoản mục ghi chép những giao dịch về hàng hóa và dịch vụ giữa người cư trú trong nước đối với người đang cư trú ngoài nước. Cán cân vãng lai sẽ thực hiện việc ghi chép những giao dịch xuất nhập khẩu thương mại hàng hóa, dịch vụ. Đồng thời, nó cũng ghi nhận các khoản thu nhập như: tiền lương, lãi suất cùng với lợi nhuận chuyển về nước. Cùng với đó sẽ là những khoản chuyển giao như: quà biếu hay viện trợ đóng góp,…

Cán cân vãng lai gồm có 4 khoản sau:

• Cán cân thương mại (tiếng Anh gọi là Trade Balance)

Đây được xem là một thành phần trọng yếu đối với tài khoản vãng lai trong cán cân thanh toán. Nó ghi lại những thay đổi ở quá trình xuất và nhập khẩu của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. Đồng thời, cán cân thương mại biểu thị mức chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu.  Cán cân thương mại ở mức thặng dư nếu giá trị xuất khẩu lớn hơn giá trị nhập khẩu. Nếu như giá trị xuất khẩu nhỏ hơn giá trị nhập khẩu thì cán cân thương mại sẽ thâm hụt. Nếu như giá trị xuất khẩu và nhập khẩu bằng nhau thì cán cân thương mại cân bằng.

Cán cân thương mại chịu sự tác động của một số yếu tố như lạm phát, giá thế giới, chính sách thương mại quốc tế, tỷ giá và khoản thu nhập của người tiêu dùng. Ngược lại thì cán cân thương mại cũng có ảnh hưởng đến cán cân thanh toán quốc tế. Đồng thời, tác động trực tiếp đến cung và cầu về giá cả hàng hóa, biến động tỷ giá cũng như lạm phát.

• Cán cân dịch vụ (tiếng Anh gọi là Service Balance)

Cán cân dịch vụ phản ánh tất cả những khoản thu chi từ hoạt động thuộc lĩnh vực dịch vụ giữa người cư trú và không cư trú ở một quốc gia hoặc vùng lãnh thổ. Nó sẽ gồm những khoản thu và chi từ hoạt động dịch vụ vận tải, xây dựng, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm hay bưu chính viễn thông,…

Cách tính và ghi nhận cán cân dịch vụ tương tự với cán cân thương mại. Cụ thể là:

Những hoạt động xuất khẩu dịch vụ làm phát sinh thêm khoản cung ngoại tệ sẽ được ghi nhận là CÓ với dấu dương (+). Trường hợp nhập khẩu dịch vụ làm phát sinh thêm khoản cầu ngoại tệ, được ghi nhận là NỢ với dấu âm (-).

Cán cân dịch vụ chịu ảnh hưởng bởi những yếu tố gồm: thu nhập, tỷ giá, giá cả dịch vụ hay chính trị – xã hội. Quốc gia nào có chất lượng dịch vụ thấp sẽ phải nhập khẩu dịch vụ ở nước ngoài. Chính vì vậy mà cán cân dịch vụ luôn thâm hụt tại những quốc gia này.

• Cán cân thu nhập (tiếng Anh gọi là Income Balance)

Cán cân thu nhập bao gồm những khoản thu nhập của người lao động (gồm tiền lương, thưởng), thu nhập từ đầu tư cùng tiền lãi của người đang cư trú và không cư trú. Cán cân thu nhập chịu tác động của những yếu tố như môi trường kinh tế, quy mô thu nhập hoặc  chính trị xã hội.

• Cán cân chuyển giao vãng lai một chiều (tiếng Anh gọi là Unilateral Transfer)

Cán cân vãng lai một chiều thuộc danh mục ghi nhận những khoản viện trợ không hoàn lại. Ngoài ra nó cũng gồm những chuyển giao bằng tiền hoặc hiện vật sử dụng cho mục đích tiêu dùng. Tất cả những hành động trên đều xảy ra giữa người đang cư trú và không cư trú trong một vùng lãnh thổ hoặc một quốc gia. Cán cân chuyển giao vãng lai một chiều chịu tác động bởi những yếu tố như: kinh tế, chính trị và xã hội,…

Cán cân vốn

Cán cân vốn là một bộ phận của cán cân thanh toán. Nó ghi lại tất cả mọi giao dịch về tài sản bao gồm tài sản thực hoặc tài sản tài chính giữa người đang cư trú trong nước đối với người đang cư trú nước ngoài. Trong đó, tài sản thực gồm những loại hàng hóa, dịch vụ, thiết bị,… Còn đối với tài sản tài chính sẽ bao gồm tiền gửi, cổ phiếu hay trái phiếu,…

Cán cân vốn phản ánh mọi giao dịch kinh tế giữa người cư trú với người không cư trú về chu chuyển vốn trong đầu tư trực tiếp, vay hoặc trả nợ nước ngoài, đầu tư danh mục, chuyển giao vốn một chiều cùng với nhiều hình thức khác.

Cán cân vốn gồm có: 

• Cán cân vốn dài hạn: Đây là những dòng vốn dài hạn chảy vào và ra khỏi một quốc gia. Nó bao gồm những khoản đầu tư trực tiếp hoặc gián tiếp và những loại vốn dài hạn khác. Có 4 nhân tố làm ảnh hưởng đến cán cân vốn dài hạn. Chúng gồm có: hiệu quả biên của vốn đầu tư,  môi trường đầu tư, tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng dài hạn cùng môi trường kinh tế chính trị – xã hội.  
• Cán cân vốn ngắn hạn: Đây là những dòng vốn ngắn hạn chảy vào và ra khỏi một quốc gia. Nó bao gồm: tiền gửi, kinh doanh ngoại hối, tín dụng thương mại ngắn hạn và mua bán có giá trị ngắn hạn,… Các nhân tố ảnh hưởng đến cán cân vốn ngắn hạn gồm có: tỷ suất lợi tức kỳ vọng ngắn hạn, chênh lệch về tỷ giá, môi trường đầu tư, chính sách tín dụng và môi trường kinh tế, chính trị – xã hội,…
• Cán cân vốn chuyển giao một chiều: gồm những khoản chuyển giao vốn một chiều như: viện trợ không hoàn lại với mục đích để đầu tư hoặc các khoản nợ được xóa. Các nhân tố ảnh hưởng đến nó là quan hệ chính trị ngoại giao và sự hợp tác kinh tế – chính trị – xã hội. 

Nhầm lẫn và sai sót

Sự tồn tại của các khoản mục nhầm lẫn và sai sót có thể đến từ một số nguyên nhân sau: 

• Giao dịch kinh tế giữa người đang cư trú và người không cư trú rất phong phú đa dạng. Do đó, trong quá trình thống kê, sao chép những danh mục thương mại có thể sẽ xảy ra các sai sót. 
• Những ghi nhận tại cán cân thanh toán quốc tế có thể sẽ được ghi nhận vào những thời gian khác nhau. Do đó, có sự chênh lệch do tác động kinh tế của những thời điểm khác nhau. 
• Nhằm mục đích trốn thuế cho nên một số khai báo với giá trị thực có sự khác biệt. 
• Không thể thống kê được các giao dịch kinh tế ngầm và không chính thức. 

Cán cân bù đắp chính thức

Cán cân bù đắp chính thức thuộc một loại hình cân đối tài khoản kế toán nhằm mục đích đưa khoản mục ở các bên CÓ và Nợ có tổng bằng 0. 

Cán cân bù đắp chính thức gồm có 3 khoản mục là:

• Dự trữ ngoại hối quốc gia: Gồm những dự trữ bằng vàng, ngoại tệ mạnh và giấy tờ mang giá trị bằng ngoại tệ. Quy mô dự trữ ngoại hối lớn hay nhỏ đều phụ thuộc vào chế độ tỷ giá mà quốc gia đó lựa chọn để áp dụng. Chúng bao gồm chế độ về tỷ giá thả nổi và tỷ giá cố định. 
• Vay nợ từ quỹ tiền tệ quốc tế IMF và các ngân hàng Trung ương khác
• Thay đổi dự trữ của các ngân hàng Trung ương khác bằng đồng tiền tại quốc gia độc lập thanh toán. 

Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thanh toán quốc tế

Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thanh toán quốc tế

Cán cân thanh toán quốc tế là yếu tố quan trọng để đánh giá nền kinh tế. Chính vì vậy, nó sẽ chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau, trong đó có những yếu tố quan trọng đó là:

Cán cân mậu dịch

Cán cân mậu dịch là một yếu tố khá quan trọng, ảnh hưởng đến vị trí của cán cân thanh toán. Còn đối với cán cân thương mại nó lại phụ thuộc vào các yếu tố tác động trực tiếp đến nó. Ví dụ như:

• Thương mại hữu hình: chính là những hạng mục thường xuyên của cán cân thanh toán quốc tế. Tùy thuộc vào trình độ phát triển của khoa học kỹ thuật và độ phong phú về lượng tài nguyên thiên nhiên mà một vài quốc gia lại ở vào vị trí nhập siêu.
• Thương mại vô hình: Chủ yếu sẽ tồn tại ở lĩnh vực du lịch và dịch vụ. Theo đó, những quốc gia được thiên nhiên ưu đãi về mặt địa lý, khí hậu cũng như cảnh quan khiến cho quốc gia đó trở thành địa điểm thu hút khách du lịch.

Yếu tố lạm phát

Lạm phát gần như đã rất quen thuộc với hầu hết tất cả mọi người, nhất là với những ai đã và đang có ý định tìm hiểu về lĩnh vực cán cân thanh toán quốc tế là gì? Với điều kiện tất cả các yếu tố khác không thay đổi, nếu tỷ lệ lạm phát của một quốc gia cao hơn so với những nước khác có quan hệ mậu dịch, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa của nước này tại thị trường quốc tế thì nó sẽ làm cho khối lượng xuất khẩu giảm. 

Tỷ giá hối đoái

Với ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái thì cán cân thanh toán quốc tế có những tác động đáng kể. Nếu như tài chính của một nước bắt đầu từ việc tăng giá cao hơn nước khác, tài khoản vãng lai hoặc cán cân thương mại của nước đó cũng giảm trong trường hợp các yếu tố khác bằng nhau. Theo đó hàng hóa xuất khẩu ở các quốc gia này cũng từ đó mà tăng lên với những quốc gia nhập khẩu, trường hợp đồng tiền của đất nước đó mạnh thì lúc này nó sẽ làm giảm nhu cầu về hàng hóa, giá bán đắt sẽ hạn chế người mua.

Ví dụ: Việt Nam đang là nước xuất khẩu mặt hàng cà phê nổi tiếng trên thế giới. Trước đây, một doanh nghiệp ở Mỹ nhập khẩu cà phê ở Việt Nam với mức giá là 100 nghìn/1kg. Nhưng hiện nay, tỷ giá VND/USD tăng nên doanh nghiệp đã Mỹ mất tới 120.000 đồng để có thể nhập khẩu được 1kg. Điều này khiến cho giá cà phê Việt Nam giảm năng lực cạnh tranh về giá tại thị trường Mỹ. 

Thu nhập quốc dân

Về bản chất, thu nhập của một quốc gia tăng hay giảm sẽ theo tỷ lệ cao hoặc thấp hơn so với tỷ lệ giảm hoặc tăng của một nước khác. Nếu như mức thu nhập của một quốc gia tăng theo tỷ lệ cao hơn so với tỷ lệ tăng của một quốc gia khác. Tài khoản vãng lai của quốc gia đó sẽ giảm theo khi các yếu tố khác bằng nhau bởi vì mức thu nhập thực tế tăng và mức tiêu thụ hàng hóa cũng tăng lên. 

Sự ổn định về chính trị và chính sách đối ngoại

Sự ổn định về chính trị của một quốc gia chính là nền tảng cũng như cơ sở vững chắc để phát triển kinh tế. Đồng thời thì đây cũng được xem là điều kiện tiên quyết để các quốc gia tăng cường quan hệ kinh tế. Bên cạnh đó thì chính sách đối ngoại đã trở thành một điều kiện đủ cho những mối quan hệ kinh tế trực tiếp. Trong điều kiện thế giới mở cửa và hội nhập thì chính sách đối ngoại phù hợp là yếu tố mở đường cho các yếu tố khác.

Khả năng và trình độ quản lý kinh tế của chính phủ

Tùy thuộc vào mỗi quốc gia khác nhau sẽ có những chính sách xuất nhập khẩu khác nhau, có sự phát triển cũng như mức tăng trưởng khác nhau. Nên như chắc chắn khi đó thì cán cân thương mại cũng phần nào chịu tác động từ đó. Với những quốc gia được chính phủ điều hành và quản lý hiệu quả thì có nền kinh tế vững mạnh cùng khả năng đối ngoại của quốc gia cũng từ đó tăng lên. Do đó, cán cân thanh toán quốc tế cũng sẽ được cải thiện khá nhiều.

Ý nghĩa của cán cân thanh toán quốc tế

Cán cân thanh toán quốc tế là chỉ số mang ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với mỗi quốc gia bởi:

• Cán cân thanh toán quốc tế của một quốc gia sẽ biểu thị tình trạng tài chính và kinh tế của quốc gia đó.
• Báo cáo của cán cân thanh toán có thể sẽ được sử dụng như là một tài liệu thống kê để xác định xem giá trị tiền tệ của quốc gia đó đang nằm ở mức tăng hay giảm.
• Dựa vào cán cân thanh toán quốc tế, chính phủ ở mỗi quốc gia có thể đưa ra những quyết định chính sách tài khoản hoặc thương mại tối ưu nhất.

Cán cân thanh toán cung cấp rất nhiều thông tin quan trọng để phân tích và hiểu rõ những giao dịch kinh tế của một quốc gia đối với các quốc gia khác.

• Báo cáo cán cân thanh toán quốc tế còn cho chúng ta thấy được một bản đối chiếu giữa những khoản tiền thực tế thu được từ nước ngoài đối với các khoản tiền mà thực tế nước đó chi ra với nước ngoài trong một thời kỳ nhất định cho phép chính phủ đưa ra được những quyết sách về điều hành kinh tế vĩ mô cụ thể là chính sách xuất nhập khẩu hay chính sách tỷ giá...
• Bằng việc nghiên cứu về cán cân thanh toán quốc tế và những thành phần của nó, chúng ta có thể xác định các xu hướng có lợi hoặc có hại cho nền kinh tế của một quốc gia. Từ đó, đưa ra được những giải pháp, chiến lược thích hợp.

Kết luận

Vừa rồi là những thông tin quan trọng về cán cân thanh toán quốc tế là gì. Có thể nói, các thành tố trong cán cân thanh toán quốc tế đã tác động rất lớn đến tỷ giá, lạm phát,… Chính vì vậy, những kiến thức nói về vấn đề này rất hữu ích đối với nhà đầu tư. Chúng tôi mong rằng qua bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về cán cân thanh toán. Đồng thời và có thể áp dụng nó thật hiệu quả vào công việc đầu tư của mình. 

Nếu bạn có câu hỏi thắc mắc nào về cán cân thanh toán quốc tế hãy liên hệ đến cho chúng tôi để được tư vấn và cung cấp thêm thông tin hữu ích khác. Liên hệ với chúng tôi theo số Hotline 1900966935 – 0983.668.883 để được hỗ trợ tốt nhất.

– Apple Store: https://apps.apple.com/us/app/mytrade-đầu-tư-cho-mọi-người/id1610468053

– Google Play: https://play.google.com/store/apps/details?id=vn.ftv.mytrade

Tải app MyTrade để có thể trải nghiệm ngay nền tảng đầu tư chứng khoán mới