Hiện nay tại Việt Nam, thị trường chứng khoán phái sinh chính thức đi vào hoạt động từ ngày 10/08/2017 và đang nhận được sự quan tâm của rất nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước. Chứng khoán phái sinh gồm có 4 loại là: Hợp đồng kỳ hạn, Hợp đồng tương lai, Hợp đồng hoán đổi và Hợp đồng quyền chọn. Mặc dù vậy các loại sản phẩm hợp đồng này lại chưa thật sự phổ biến và được đầu tư giao dịch rộng rãi tại Việt Nam dù đã có lịch sử phát triển rất lâu đời trên thị trường quốc tế. Nên thuật ngữ này đối với các nhà đầu tư vẫn còn khá mới mẻ. Bài viết dưới đây My Trade sẽ mang đến cho bạn đọc một số khái niệm và đặc điểm về hợp đồng kỳ hạn mà các nhà đầu tư nên biết. Và liệu đây có phải là một sản phẩm tiềm năng cần thêm vào danh mục của các nhà đầu tư?
Hợp đồng kỳ hạn là gì?
Hợp đồng kỳ hạn là gì?
Hợp đồng kỳ hạn là một loại chứng khoán phái sinh, là loại hợp đồng mà trong đó người mua và người bán sẽ thực hiện việc mua hoặc bán một số lượng đơn vị tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo một mức giá nhất định đã thống nhất giữa hai bên tại thời điểm thỏa thận của hợp đồng.
Phân loại các loại hợp đồng kỳ hạn phổ biến
Ở Việt Nam hiện nay, hợp đồng có kỳ hạn ngoại hối là phổ biến nhất, những đối tượng tham gia vào hợp đồng này bao gồm các công ty xuất nhập khẩu, ngân hàng thương mại và các tổ chức đầu tư tài chính khác với mục đích nhằm ngăn ngừa rủi ro về tỷ giá. Trên thị trường hàng hóa phái sinh thế giới hiện nay, các loại hợp đồng kỳ hạn phổ biến bao gồm:
Hợp đồng kỳ hạn cổ phiếu: đây là loại hợp đồng có kỳ hạn với cổ phiếu là tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở là những đối tượng trao đổi hoạt động mua và bán được quy định trong hợp đồng. Trong hợp đồng kỳ hạn tài sản cơ sở có thể là hàng hóa thông thường, ngoại tệ, chỉ số chứng khoán, chứng khoán.
Hợp đồng kỳ hạn hàng hóa: đây là loại hợp đồng có kỳ hạn với tài sản cơ sở là các loại hàng hóa như lúa, cà phê, gạo, đậu tương, lúa mì, dầu thô…
Hợp đồng giao dịch tiền tệ kỳ hạn: đây là loại hợp đồng có kỳ hạn, mà trong đó hai bên giao dịch cam kết sẽ thực hiện việc mua hoặc bán với nhau một lượng ngoại tệ theo một tỷ giá xác định, tại một thời điểm xác định trong tương lai.
Hợp đồng kỳ hạn trái phiếu: là loại hợp đồng có kỳ hạn với tài sản cơ sở là trái phiếu.
Hợp đồng lãi suất kỳ hạn: là loại hợp đồng mà cả hai bên đồng ý, chấp thuận với lãi suất sẽ được trả vào một ngày thanh toán trong tương lai.
Hợp đồng kỳ hạn không giao dịch: Đây là loại hợp đồng có kỳ hạn được thực hiện bằng những thỏa thuận giao dịch tiền mặt thay vì giao nhận tài sản gốc.
>> Tham khảo: Hàng hóa phái sinh là gì? Kênh đầu tư, giao dịch hàng hóa phái sinh uy tín
Những yếu tố hình thành nên hợp đồng kỳ hạn
Hợp đồng kỳ hạn được hành thành dựa trên 4 yếu tố chính bao gồm tài sản cơ sở, những bên tham gia hợp đồng, thời điểm xác định trong tương lai, giá kỳ hạn xác định thanh toán. Các yếu tố cơ bản sau đây có các đặc điểm cụ thể:
Những tài sản cơ sở dùng để mua bán:
- Tài sản thực gồm các loại sản phẩm như: Đậu tương, ngô, cà phê, lúa mì,...
- Tài sản tài chính: gồm các loại trái phiếu, cổ phiếu, tiền tệ,...
Các bên tham gia trong hợp đồng:
- Người mua: chủ yếu là những đối tượng đã đồng ý mua một tài sản cụ thể tại một thời điểm đã quyết định trong tương lai với mức giá đã được thỏa thuận ở hiện tại.
- Người bán: là những đối tượng đã đồng ý bán một tài sản cụ thể tại thời điểm đã quyết định trong tương lai với mức giá đã được thỏa thuận ở hiện tại.
- Thời điểm xác định trong tương lai: đây là khoảng thời gian đã được quyết định để thanh toán hợp đồng.
- Giá kỳ hạn hay xác định thanh toán: giá được xác định dựa vào giá giao ngay và lãi suất thị trường. Đây là mức giá được áp dụng trong tương lai cho tài sản cơ sở, được xác định ở thời điểm hiện tại.
Hợp đồng kỳ hạn có đặc điểm gì?
Hợp đồng kỳ hạn có đặc điểm gì?
Hợp đồng kỳ hạn có những đặc điểm cụ thể như:
- Tại ngày diễn ra ký kết hợp đồng, không có sự trao đổi tài sản cơ sở hay thành toán tiền. Bên mua sẽ không thực hiện thanh toán 100% giá trị hợp đồng cho bên bán và bên bán cũng không thực hiện trao đổi tài sản cơ sở cho bên mua. Tại ngày đáo hạn của hợp đồng sẽ diễn ra hoạt động thanh toán này.
- Tại ngày đáo hạn, hai bên phải có trách nhiệm, bắt buộc phải thực hiện các nghĩa vụ của mình đã được quy định trong hợp đồng kỳ hạn. Trong đó có nghĩa vụ thanh toán tiền của Bên mua và nghĩa vụ chuyển giao tài sản cơ sở của Bên bán. Hiểu một cách đơn giản đây là hợp đồng giao ngay, tại thời điểm ký hợp đồng hoạt động mua bán tài sản sẽ được diễn ra ngay.
- Hợp đồng kỳ hạn được thỏa thuận trực tiếp giữa 2 bên là bên mua và bên bán, không qua trung gian nên đây là loại hợp đồng không phát sinh phí hợp đồng và không được giao dịch trên thị trường tập trung.
- Các cá nhân hay tổ chức khi tham gia hợp đồng kỳ hạn có thể đóng vị thế vừa là bên bán hoặc là bên mua của hợp đồng này bằng cách ký kết một hợp đồng khác với bên thứ ba và với vị thế ngươc lại là bên bán hoặc bên mua.
- Hợp đồng kỳ hạn là hợp đồng mang tính thanh khoản thấp do việc chuyển nhượng vị của loại hợp đồng này trước ngày đáo hạn không hề dễ dàng, nên dẫn đến rủi ro cao hơn.
- Hợp đồng kỳ hạn vì có tính rủi ro cao do một bên tham gia hợp đồng không thực hiện hợp đồng khi nhận thấy lợi ích của mình bị ảnh hưởng.
- Hợp đồng kỳ hạn không thực hiện ký quỹ.
- Bất kỳ loại tài sản nào của hợp đồng kỳ hạn mà không cần phải được chuẩn hóa về khối lượng, chất lượng hay giá trị… như hợp đồng tương lai.
Hợp đồng kỳ hạn có ý nghĩa như thế nào
Hợp đồng kỳ hạn có ý nghĩa nhất định trong thị trường hàng hóa phái sinh cụ thể:
- Ý nghĩa cơ bản nhất của hợp đồng kỳ hạn chính là phòng ngừa rủi ro cho cả Bên mua và Bên bán trước sự biến động thất thường của các yếu tố giá cả hàng hóa thị trường như lãi suất, tỷ giá, …. làm ảnh hưởng đến nghiêm trọng giá của tài sản cơ sở.
- Các doanh nghiệp thường sử dụng hợp đồng kỳ hạn để cố định một khoản chi phí, thông thường là chi phí nguyên vật liệu để phòng ngừa rủi ro, tránh sự leo thang của giá cả từ đó xác định giá bán của hàng hóa, thành phẩm và đưa phương án kinh doanh hợp lý hiệu quả.
- Đối với các ngân hàng thương mại, những công ty đa quốc gia hay các công ty thường xuyên có hoạt động xuất nhập khẩu, những người chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi sự biến động của tỷ giá hối đoái và nhà đầu tư tài chính thường sử dụng hợp đồng kỳ hạn để phòng ngừa rủi ro biến động tỷ giá làm ảnh hưởng đến giá của tài sản cơ sở.
>> Tham khảo: Giao dịch hàng hóa là gì? Sàn giao dịch hàng hóa uy tín ở Việt Nam
Hợp đồng kỳ hạn có những rủi ro gì?
Đối với những bên tham gia hợp đồng kỳ hạn sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro những có hai rủi ro chính là rủi ro thanh toán và rủi ro thanh khoản.
- Rủi ro thanh toán: Bình thường khi sử dụng hợp đồng kỳ hạn thì bên mua sẽ không ký quỹ hay đặt cọc một số tiền nhất định nào giữa các bên, bên mua và bên bán cũng không chuyển giao bất cứ tài sản cơ sở nào mà các thao tác thực hiện này chỉ xảy ra cho đến ngày đáo hạn. Mặc dù vậy, đến ngày đáo hạn phát sinh một số lý do, nguyên nhân khách quan hoặc do nhận thấy sự mất lợi ích tài chính khi thực hiện hợp đồng mà một trong hai bên quyết định từ chối thực hiện nghĩa vụ hợp đồng của mình làm cho cho hợp đồng không được thực hiện làm cho một trong hai bên bị mất đi lợi ích. Từ đó có thể dẫn đến rủi ro thanh toán. Bên cạnh đó, không có trung gian đứng ra làm nhiệm vụ thanh toán bù trừ và lời lỗ của hợp đồng kỳ hạn sẽ được thanh toán khi hợp đồng đáo hạn. Chính vì thế rủi ro thanh toán của loại hợp đồng kỳ hạn cao hơn trong khi hợp đồng tương lai có thể phòng ngừa được những loại rủi ro này.s
- Rủi ro thanh khoản: Do hợp đồng kỳ hạn là thỏa thuận riêng của bên bán và bên mua và không qua trung gian và cũng không được niêm yết trên các thị trường tập trung, các sàn giao dịch chính vì thế việc chuyển nhượng hợp đồng hoặc đóng hợp đồng bằng vị thế đối lập cũng diễn ra rất khó khăn. Từ đó dẫn đến rủi ro thanh khoản khi ký hết hợp đồng cho cả bên bán và bên mua. Cính vì thế mà thị trường hợp đồng kỳ hạn không phát triển bằng hợp đồng tương tại đặc biệt là tại thị trường Việt Nam.
Hợp đồng kỳ hạn có ưu và nhược điểm gì?
Hợp đồng kỳ hạn có ưu và nhược điểm gì?
Cũng như những loại hợp đồng khác trên thị trường, hợp đồng kỳ hạn cũng có những ưu và nhược điểm nổi trội cụ thể như sau:
1. Ưu điểm
Đối với các doanh nghiệp, loại hợp đồng kỳ hạn này chính là công cụ ngăn ngừa rủi ro, được dùng để cố định một khoản thu nhập hay chi phí theo mức giá đã được xác định và không phải bận tâm đến biến động giá cả. Do loại hợp đồng này chỉ là sự thỏa thuận giữa hai bên nên cách giao dịch không được chuẩn hóa. Chính vì thế, hợp đồng có kỳ hạn thường rất linh hoạt về thời hạn thực hiện hợp đồng, thời gian giao dịch, quy mô hợp đồng…
2. Nhược điểm
Như đã chia sẻ ở phần rủi ro thì hạn chế mà hợp đồng kỳ hạn này gặp phải chính là tính thanh khoản thấp. Bên cạnh đó bên bán và bên mua không thể dễ dàng chuyển nhượng vị trí của mình trong hợp đồng trước ngày đáo hạn.
Cụ thể những bên không thể bán hợp đồng khi không thấy mình có lợi ích hoặc cũng không thể hủy bỏ hợp đồng khi không có nhu cầu đối với tài sản cơ sở hoặc khi thấy có bất lợi cho mình.
Đặc biệt, rủi ro lớn khác nữa của hợp đồng kỳ hạn chính là rủi ro xảy ra khi một bên tham gia hợp đồng không có khả năng để thực hiện hợp đồng. Ví dụ: khi giá tài sản cơ sở trên thị trường giảm xuống quá mạnh và gây ra tổn thất quá lớn thì bên mua có thể từ chối không mua theo cam kết trong hợp đồng.
Hợp đồng kỳ hạn có những ứng dụng gì?
Việc sử dụng hợp đồng kỳ hạn trên thế giới ngày nay ngày càng phổ biến trong việc mua bán hàng hóa, chứng khoán, ngoại tệ…giữa các cá nhân, tổ chức. Hợp đồng kỳ hạn bên cạnh những nhược điểm còn có những ưu điểm nhất định và có thể khắc phục được cho hạn chế của loại hợp đồng tương lai. Chính vì thế, hợp đồng kỳ hạn này thường được ứng dụng trong thực tiễn thị trường hàng hóa phái sinh.
Với công cụ phòng ngừa rủi ro được nhiều các doanh nghiệp, tổ chức sử dụng với mục đích:
- Những doanh nghiệp ứng dụng, sử dụng hợp đồng có kỳ hạn nhằm mục đích phòng tránh rủi ro giá giảm trong tương lai.
- Hợp đồng có kỳ hạn được áp dụng để cố định một khoản chi phí hoặc thu nhập của các doanh nghiệp theo một mức giá được xác định trước trong tương lai mà không cần phải quan tâm đến sự biến động giá cả của thị trường.
So sánh hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai
So sánh hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai?
Để nhận biết những điểm giống và khác biệt giữa hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai, các nhà đầu tư cần so sánh các đặc điểm sau để làm nổi bật như: tính chất, tính tiêu chuẩn hóa hợp đồng, rủi ro trong thanh toán và tính thanh khoản, thời điểm thanh toán hợp đồng, rủi ro, bù trừ và ký quỹ… Mặc dù cả 2 loại hợp đồng này đều là một sản phẩm trên thị trường hàng hóa phái sinh, hợp đồng thỏa thuận giao nhận hàng hóa tại một thời điểm trong tương lai nhưng có rất nhiều điểm khác biệt. Sau đây là điểm giống và khác nhau của hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai.
Sự giống nhau:
- Hai loại hợp đồng này, hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai đều là những sản phẩm của thị trường hàng hóa phái sinh.
- Đều là các công cụ phái sinh, hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai có giá trị phụ thuộc vào giá của tài sản cơ sở, công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất, hoặc có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại…
Sự khác nhau
Hai loại hợp đồng này có những điểm khác nhau cơ bản là:
1. Định nghĩa
Hợp đồng kỳ hạn là một hợp đồng thỏa thuận mua hoặc bán một số lượng hoặc đơn vị tài sản cơ sở nhất định trong tương lai, với khối lượng hàng hóa và mức giá cả xác định ngay tại thời điểm thỏa thuận hợp đồng.
Hợp đồng tương lai là một hợp đồng chuẩn hóa giữa 2 bên mua và bên bán về việc giao dịch một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm xác định trong tương lai với mức giá được ấn định trước.
2. Tiêu chuẩn hóa hợp đồng
Hợp đồng kỳ hạn: đây là hợp đồng mà không cần chuẩn hóa điều khoản, giá trị, khối lượng của tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở của hợp đồng kỳ hạn có thể là bất kỳ những loại tài sản nào với số lượng và chất lượng, các điều khaonr thanh toán do hai bên thỏa thuận trong hợp đồng, không có tiêu chuẩn nào cụ thể.
Hợp đồng tương lai: tiêu chuẩn hóa hợp đồng được niêm yết và tiêu chuẩn hóa trên Sở giao dịch chứng khoán phái sinh. Hợp đồng tương lai được chuẩn hóa cụ thể về các điều khoản, giá trị và khối lượng của tài sản cơ sở.
3. Được giao dịch, niêm yết
Hợp đồng kỳ hạn thực hiện giao dịch tại thị trường OTC. Không niêm yết, giao dịch trên thị trường tập trung do tính thanh khoản của hợp đồng kỳ hạn thấp hơn hợp đồng tương lai.
Hợp đồng tương lai ngược lại hoàn toàn với hợp đồng kỳ hạn là được niêm yết tại thị trường tập trung.
4. Thời điểm thanh toán hợp đồng
Hợp đồng kỳ hạn thời điểm thành toán được hai bên thanh toán vào thời điểm giao hàng.
Hợp đồng tương lai thời điểm thanh toán lỗ lãi là hàng ngày.
5. Rủi ro
Hợp đồng kỳ hạn thời do tính thanh khoản thấp nên mức độ có rủi ro cao hơn.
Hợp đồng tương lai do Sở giao dịch tạo ra nên tính thanh khoản cao cho thị trường hợp đồng tương lai, mục đích giúp các bên tham gia vào hợp đồng tương lai thực hiện các nghĩa vụ của họ hiệu quả hơn so với khi tham gia vào hợp đồng kỳ hạn.
6. Tài sản thế chấp
Hợp đồng kỳ hạn là loại hợp đồng mà tài sản thể chấp có thể là bất kỳ tài sản nào.
Hợp đồng tương lai, tài sản thế chấp được chuẩn hóa về điều khoản, khối lượng, giá trị của tài sản cơ sở.
7. Tính thanh khoản hợp đồng
Hợp đồng kỳ hạn có tính thanh khoản hợp đồng thấp hơn so với hợp đồng tương lai.
Hợp đồng tương lai, việc thực hiện giao dịch qua sở và có sự tham gia của trung tâm thanh toán bù trừ nên tính thanh khoản của hợp đồng này cao hơn hợp đồng có kỳ hạn.
8. Đóng vị thế
Hợp đồng kỳ hạn các nhà đầu tư tham gia vào hợp đồng kỳ hạn có thể thực hiện đóng vị thế bằng cách tham gia vị thế ngược đối với hợp đồng kỳ hạn tương tự.
Hợp đồng tương lai so với hợp đồng kỳ hạn thì dễ dàng đóng vị thế hơn, nhà đầu tư có thể đóng vị thế bất cứ lúc nào bằng cách tham gia vị thế ngược đối với hợp đồng tương lai tương tự. Chính vì thế giúp người sở hữu hợp đồng tương lai linh hoạt hơn trong việc sử dụng nguồn vốn.
9. Bù trừ và ký quỹ
Hợp đồng kỳ hạn đây là loại hợp đồng mà không cần thực hiện ký quỹ. Không có sự tham gia của trung thâm thanh toán bù trừ như hợp đồng tương lai.
Hợp đồng tương lai đây là loại hợp đồng bắt buộc tham gia thực hiện ký quỹ để đảm bảo việc thanh toán trước khi giao dịch. Hợp đồng tương lai được thanh toán và bù trừ dựa theo giá thực tế hằng ngày, mỗi ngày khi hết phiên giao dịch. Hợp đồng này thông báo lãi lỗ vào tài khoản ký quỹ của các nhà đầu tư dựa trên mức giá thực tế và kêu gọi ký quỹ khi cần bổ sung.
Giao dịch hợp đồng kỳ hạn
Giao dịch hợp đồng kỳ hạn
Thực tế, tại Việt hiện nay chỉ có hợp đồng kỳ hạn ngoại hối là phổ biến nhất, những đối tượng tham gia hợp đồng này thường bao gồm những ngân hàng thương tín, công ty xuất nhập khẩu, các tổ chức tài chính nhằm mục đích là phòng ngừa rủi ro về tỷ giá.
Hợp đồng kỳ hạn ở đây tài sản cơ sở chính là ngoại tệ và giá kỳ hạn chính là tỷ giá giữa 2 đồng tiền. Tỷ giá đối với loại hợp đồng này được áp dụng vào ngày đáo hạn hợp đồng được gọi là tỷ giá kỳ hạn.
Cũng giống như các hợp đồng kỳ hạn khác, giá kỳ hạn ngoại hối cũng dựa trên những thỏa thuận của cả bên mua và bên bán. Nhưng, tỷ giá thỏa thuận vẫn phải nằm trong những giới hạn của tỷ giá kỳ hạn hiện hành của Ngân hàng nhà nước tại thời điểm thực hiện ký kết hợp đồng.
Đối với hợp đồng kỳ hạn thì mức chênh lệch khi thay đổi tỷ giá cũng là mức phí mà những doanh nghiệp phải chịu. Loại hợp đồng kỳ hạn ngoại hối này thường được sử dụng với mục đích phòng ngừa sự chênh lệch tỷ giá hối đoái, phòng ngừa khi tỷ giá gia tăng trong tương lai.
Bên cạnh đó, thị trường tài chính Việt Nam vẫn chưa đưa hợp đồng kỳ hạn vào giao dịch chính thức trên thị trường chứng khoán hay thị trường hàng hóa do rủi ro của hợp đồng này mang lại.
Trên đây là những chia sẻ của đầu tư gì về hợp đồng kỳ hạn (Forward contract), hy vọng sẽ giúp ích cho các nhà đầu tư trong tương lai có thêm hiểu biết về thị trường tài chính và thị trường chứng khoán phái sinh.
Kết luận
MyTrade mong rằng với những chia sẻ về kiến thức đầu tư hợp đồng kỳ hạn là gì, trong bài viết trên sẽ giúp ích cho các nhà đầu tư trong tương lai, hiểu rõ hơn về thị trường tài chính và thị trường chứng khoán phái sinh. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hay mong muốn được tư vấn về các loại giao dịch hàng hóa phái sinh, hãy liên hệ với chúng tôi qua thông tin dưới đây để được hỗ trợ tận tình. Cảm ơn bạn đọc đã tham khảo bài viết này!
Mytrade tự hào là nền tảng giao dịch và đầu tư chứng khoán tối ưu nhất hiện nay
Để biết thêm các thông tin về chứng khoán mời các bạn xem bài viết tiếp theo tại https://mytrade.vn/ hoặc liên hệ theo số Hotline 1900966935 – 0983.668.883 để các bạn chuyên viên có thể hỗ trợ tốt nhất.
