Phần lớn các cá nhân đầu tư vào thị trường tài chính thường quan tâm đến 2 vấn đề là tỷ suất lợi nhuận mà họ có thể thu về từ khoản đầu tư ban đầu cùng với tỷ lệ rủi ro khi thực hiện khoản đầu tư đó. Về bản chất thì bất kỳ một khoản đầu tư nào đều mang đến tỷ lệ rủi ro nhất định. Tuy nhiên, tỷ lệ này đối với những khoản đầu tư vào các mô hình Ponzi hoặc kim tự tháp bất hợp pháp là cao hơn rất nhiều so với kỳ vọng. Do vậy việc tìm hiểu về bản chất và cách thức hoạt động của mô hình này là cực kỳ quan trọng. Trong bài viết này, hãy cùng Mytrade tìm hiểu mô hình Ponzi là gì? cách nhận biết và phòng tránh đối với mô hình này.
Mô hình Ponzi là gì?
Mô hình Ponzi là gì?
Mô hình Ponzi hiểu theo cách đơn giản nhất chính là sử dụng tiền của người đến sau để trả cho những người đến trước. Người tham gia sẽ bị thu hút bởi một số tiền kếch xù được hứa hẹn và tìm cách mời thêm nhiều người khác. Số tiền mà họ đầu tư, thực chất thì sẽ được sử dụng để trả cho những người đi trước cùng với kẻ cầm đầu, ngụy trang ở dưới danh nghĩa “lợi nhuận”.
Vì lý do này, Mô hình Ponzi khi bắt đầu “có vẻ” gần giống như một doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp. Tuy nhiên, để có thể chi trả được khoản “lợi nhuận” ngày càng cao cho những người tham gia thì đòi hỏi một dòng tiền đổ vào ngày càng gia tăng từ những nhà đầu tư mới để duy trì mô hình này. Và sẽ đến một lúc nào đó mà lượng tiền đổ vào không còn đủ để chi trả cho tất cả những người tham gia thì khi đó mô hình Ponzi sẽ bắt đầu sụp đổ.
Lịch sử ra đời của mô hình tháp Ponzi
Mô hình Ponzi (còn gọi là Ponzi Scheme) được đặt theo tên của Charles Ponzi – một kẻ lừa đảo người Ý sống tại khu vực Bắc Mỹ đã trở nên rất nổi tiếng sau khi mà nghĩ ra mô hình lừa đảo tài sản này. Đầu những năm 1920 thì Ponzi với mô hình của hắn đã tồn tại hơn một năm và lừa đảo chiếm đoạt tài sản của hàng trăm nạn nhân.
Cách thức hoạt động của mô hình Ponzi
Cách thức hoạt động của mô hình Ponzi
Thành phần của mô hình Ponzi
Để mô hình Ponzi hoạt động một cách trơn tru hơn và có thể kêu gọi được số tiền lớn thì đòi hỏi phải có sự tham gia cùng lúc của ba loại đối tượng chính sau:
- Schemer - Những kẻ chủ mưu của kế hoạch Ponzi
Schemer Ponzi đây chính là kẻ đứng đầu, chủ mưu lập nên những kế hoạch về Ponzi để lừa đảo những nhà đầu tư. Những người này thường sẽ xây dựng một hình ảnh của một doanh nghiệp thành đạt cùng với một background bịa đặt cực khủng. Đặc biệt là họ có tài ăn nói và một cái đầu cực kỳ thông minh.
Schemer Ponzi sẽ có thể lập nên một kế hoạch kinh doanh chi tiết và hợp lý đến mức mà người khác khi nhìn vào kế hoạch đều muốn tham gia ngay.
- Investor - Những nhà đầu tư
Investor là nhà đầu tư có nguồn vốn lớn và thứ họ quan tâm sẽ chính là lợi nhuận. Chấp nhận đi trước và chấp nhận rủi ro để đầu tư vào mô hình kinh doanh mới đầy táo bạo. Là những người đầu tiên bơm nguồn vốn vào hệ thống để có thể bắt đầu hoạt động, bắt đầu thu hút được những nhà đầu tư khắp nơi tham gia vào hệ thống này.
- Ponzi Introducing Investor - những người giới thiệu
Introducing Investor là những người bỏ tiền vào rất nhiều mạng lưới, tuy nhiên lại rất tích cực đi giới thiệu cho nhiều người khác tham gia để có được hoa hồng. Những người giới thiệu chính là một lực lượng rất đông đảo, luôn làm việc hết mình và hăng say mà không quan tâm đến hậu quả.
Những introducing Investor là một lực lượng nòng cốt để mô hình Ponzi có thể trở nên lớn mạnh và ngày càng phình to. Đối tượng này cũng chỉ có một kim chỉ nam duy nhất chính là cứ giới thiệu vào sẽ có tiền.
Cách thức hoạt động của mô hình Ponzi
Mô hình Ponzi hoạt động chủ yếu qua 3 giai đoạn:
- Giai đoạn 1
Schemer sẽ đứng ra kêu gọi đầu tư vốn bằng những gói đầu tư có mức lãi suất siêu lợi nhuận. Các mức lãi suất này sẽ cao hơn so với mức lãi suất của ngân hàng rất nhiều lần, làm cho các nhà đầu tư thấy hấp dẫn, “ngon ăn” và tin vào trong sự cám dỗ này đến mức mất đi sự tỉnh táo để nhận ra được những điều bất thường. Những lĩnh vực lý tưởng dành cho mô hình này sẽ là: Cổ phiếu, trái phiếu, tiền mã hóa, ngoại hối… hoặc bất kỳ hình thức đầu tư siêu lợi nhuận nào khác.
- Giai đoạn 2
Khi không còn khả năng để chi trả lãi đúng như cam kết với các nhà đầu tư lúc ban đầu thì chủ dự án sẽ tiếp tục kêu gọi thêm nhà đầu tư thứ 2, 3, 4… Những lần kêu gọi sau này thì số vốn sẽ được chi trả cho các nhà đầu tư trước và mức kêu gọi vốn cũng ngày càng tăng cao.
- Giai đoạn 3
Thời gian đầu thì chủ dự án sẽ trả lãi suất đúng hạn để giữ lòng tin của các nhà đầu tư và tái đầu tư. Đến khi mà không cầm cự được nữa thì chủ dự án sẽ ôm khoản tiền và “cao chạy xa bay” một cách mà không rõ lý do. Khi đó những những nhà đầu tư sẽ bị bỏ lại với một mớ hỗn độn và rơi vào tính huống “tiền mất tật mang” và mất trắng số tiền đầu tư, thậm chí là rơi vào trong tình trạng nợ nần do đã kêu gọi các nhà đầu tư dưới nữa.
Hiện nay, những vấn đề này trong pháp luật vẫn chưa được rõ ràng nên đã trở thành một lỗ hổng cho các kẻ lừa đảo trục lợi. Nếu như đem ra xử phạt thì những kẻ lừa đảo này chỉ phải nhận một mức án vài năm tù và sau đó lại quay lại để xây dựng thêm một mô hình Ponzi mới.
>> Tham khảo thêm: Quy luật giá trị là gì? Tác động của quy luật giá trị
Cách để nhận biết về mô hình lừa đảo Ponzi
Cách để nhận biết về mô hình lừa đảo Ponzi
Cam kết mức lợi nhuận khủng
Những mô hình kinh doanh cam kết về mức lợi nhuận lên đến vài chục % một năm thì đến 99% là những dự án lừa đảo. Kể cả là quỹ đầu tư số một thế giới cũng sẽ không dám đứng ra cam kết mức lợi nhuận trên 50% một năm huống gì là những dự án nhỏ bé.
Các mô hình Ponzi thường sẽ đưa ra mức lợi nhuận cực khủng nhằm làm mờ mắt của những nhà đầu tư. Hãy cố gắng thật bình tĩnh và phân tích về dòng tiền của dự án xem tiền đâu để có thể trả cho bạn. Có như thế thì bạn sẽ thấy rõ được ngọn ngành của một dự án.
Không có hàng hóa lưu thông
Phần lớn thì những dự án của mô hình Ponzi đều sẽ không có sản phẩm lưu thông hoặc nếu như có cũng chỉ là sản phẩm tượng trưng. Chất lượng rất thấp nhưng chúng lại được phóng đại về công dụng của sản phẩm lên.
Bất kỳ một mô hình kinh doanh nào cũng cần phải bắt đầu từ những loại sản phẩm hay dịch vụ nào đó. Sản phẩm hay dịch vụ đó tốt thì mô hình kinh doanh mới có thể để đi sâu vào thị trường và tiếp cận được các khách hàng mới.
Giá của sản phẩm bị đội lên cao và không giới hạn
Đây là một dấu hiệu rõ ràng nhất để xem có phải là mô hình bán hàng đa cấp biến tướng hay không. Bán hàng đa cấp chính thống theo đúng quy định thì giá sản phẩm sẽ chỉ có hai mức giá là giá tiêu dùng không tham gia mạng lưới và mức giá nhà phân phối những người bán hàng đa cấp.
Nếu như bạn tìm hiểu mà thấy càng đi sâu thì giá lại càng tăng, chứng tỏ rằng đây đích thị là mô hình kim tự tháp, hoạt động của Ponzi nhằm mục đích lừa đảo người tiêu dùng.
Cố gắng làm rắc rối về mô hình kinh doanh của bản thân mình
Những tầng lớp lãnh đạo thường sẽ cố gắng làm cho người tham gia không thể hiểu nổi về mô hình kinh doanh của họ hay rõ ràng nhất đó là cố gắng giấu đi những thông tin về doanh nghiệp hay tính pháp lý của dự án.
Bất kể các dự án ICO tiền ảo nào mà mang tính phi tập trung thì những người đứng đầu của dự án cũng đều công khai. Không có quyền ẩn danh để thực hiện dự án. Kinh nghiệm của chúng tôi ở trong vấn đề này là cái gì mà chưa rõ ràng thì sẽ không nên đầu tư.
Bắt buộc phải mua hàng của dự án thì mới được tham gia
Đây là một dấu hiệu rõ ràng và dễ nhận biết nhất khi tham gia vào thị trường này. Nếu như bạn của bạn rủ thêm người tham gia và bắt đầu đầu tư một gói tài chính 1000USD hay một con số khác mới bắt đầu được tham gia thì hãy cẩn thận. Khả năng bọn họ đang lấy số tiền của người sau để trả cho người trước.
Lưu ý, dù bạn thân tình đến mấy cũng cần phải thật tỉnh táo, trong việc đầu tư tiền sẽ không có chuyện tham gia vì nể nang.
Ăn theo tên của các mô hình truyền thống
Dạo gần đây đã có rất nhiều sàn BO trá hình liên tục được ra mắt và lâu rồi lại đổi tên để thoát xác thành một tên mới. Bọn họ thường sẽ lợi dụng mô hình BO quyền chọn nhị phân để quảng cáo đối với mô hình tài xỉu xanh đỏ của mình. Các mô hình này thường có Server và tên miền thường đặt ở nước ngoài.
Việc rút tiền ra khỏi tổ chức sẽ rất khó
Thường để rút tiền đầu tư về thì bạn cần phải quy đổi sang một đồng tiền điện tử vô danh mà chính chủ của sàn là người tạo ra đồng tiền đó. Vì thế để có thể thanh toán được đồng tiền của bạn thì cần phải có người khác tham gia mua lại.
Vấn đề đặt ra nếu như không có ai mua đằng sau thì giá trị của đồng tiền đó cũng trở nên vô giá trị, mặc dù nó vẫn đang nằm trong tài khoản của bạn.
Cách để nhà đầu tư bảo vệ bản thân trước các vụ lừa đảo Ponzi
Cách để nhà đầu tư bảo vệ bản thân trước các vụ lừa đảo Ponzi
Cách để bảo vệ bản thân trước những phi vụ lừa đảo của mô hình Ponzi mà các nhà đầu tư có thể tham khảo là:
Tìm hiểu tất cả những thông tin liên quan đến dự án
Hãy luôn đảm bảo rằng bạn đã tìm hiểu thật kỹ về dự án trước khi quyết định đầu tư, dù bạn có phải là nhà đầu tư mới hay không. Nếu như đội ngũ phát triển của dự án đó ẩn danh hay có dấu tích từng lừa đảo hoặc mập mờ, giữ bí mật những thông tin như: Công nghệ, lộ trình phát triển… thì đó có thể chính là những dấu hiệu rất lớn của một dự án theo mô hình Ponzi. Đặc biệt lưu ý chính là chỉ nên đầu tư vào các dự án mà bạn đã hiểu rõ.
Cẩn thận đối với những cơ hội từ trên trời rơi xuống
Một nguyên tắc mà bạn nên ghi nhớ là “High risk – High return” (Rủi ro cao – Lợi nhuận cao). Nguyên tắc này dường như sẽ luôn đúng trong lĩnh vực kinh doanh. Điều này cũng có nghĩa là để có lợi nhuận cao sẽ luôn đi kèm với những rủi ro cực kỳ cao.
Chú ý đến các số liệu thực tế
Bạn không nên đầu tư chỉ bởi tin vào sự uy tín hoặc sức ảnh hưởng của người khác. Hãy chú ý thật kỹ đến các sổ sách công khai, số liệu và thông tin đầu tư..
>> Tham khảo thêm: Investor là gì? Các yếu tố để trở thành Investor sáng suốt
Một số vụ lừa đảo mô hình Ponzi chấn động tại thị trường Việt Nam và thế giới
Bitconnect
Bitconnect đã được ra mắt vào tháng 11/2016, được quảng bá là một nền tảng cho vay Lending áp dụng về công nghệ Blockchain. Sau một năm thì Bitconnect được xem là dự án ICO thành công bậc nhất vào lúc bấy giờ khi đã làm gia tăng tài sản lên đến 300.000 lần cho những nhà đầu tư. Ban đầu giá nó chỉ có 0,12 USD nhưng sau lên đỉnh điểm là 400USD/coin. Mô hình này cam kết trả lãi suất lên đến 1% một ngày.
Đến 17/1/2018 thì Bitconnect tuyên bố ngừng hoạt động và người ta mới vỡ lẽ ra rằng chẳng có một công nghệ Blockchain nào đứng đằng sau nó cả. Không có các số liệu chính thức. Mô hình này đã lừa đảo rất nhiều tiền với sự ước tính con số lên đến 3 tỷ USD.
Hextracoin
Hextracoin cũng đã ăn theo mô hình cho vay công nghệ Blockchain giống như Bitconnect. Hextracoin cũng hoạt động giống mô hình Ponzi, cam kết việc trả lãi lên đến 48% một tháng, một con số rất hời ở thời điểm đó mà những nhà đầu tư tiền ảo tin vào.
Thời điểm khi Bitconnect sụp đổ cũng là thời điểm làm cho cho Hextracoin tuyên bố ngừng hoạt động. Ước tính về số tiền lừa đảo lên đến hơn 1 tỷ USD.
IFan
Quay lại thời điểm vào tháng 4/2018, dư luận Việt Nam dậy sóng khi mà các nhà đầu tư lần lượt kéo đến trụ sở công ty và tố cáo rằng công ty Modern Tech này đã lừa đảo 15.000 tỷ đồng của nhà đầu tư.
Cũng mánh cũ đó là cam kết trả lãi với một mức lợi nhuận khủng, các nhà đầu tư bỏ một số tiền vào và mong nhận được mức lợi nhuận cao. Đến thời điểm hiện tại thì những sự việc vẫn chưa bị đưa ra ngoài ánh sáng do mô hình IFan hoạt động cực kỳ tinh vi và phần lớn các giao dịch tiền ảo. Nên 15.000 tỷ đồng của những nhà đầu tư xem như biến mất và cũng không có khả năng thu hồi lại được.
Liên Kết Việt
Vụ lừa đảo của Công ty Liên Kết Việt ở trong vòng hai năm từ 2014 đến 2015 nhưng đã lừa đảo được hơn 68.000 người tham gia, số tiền lừa đảo lên đến hơn 1000 tỷ đồng.
Ông Lê Xuân Giang - Chủ tịch của Liên Kết Việt cũng đã cố tình đặt tên cho công ty là BQP để gây nhầm lẫn về mối liên hệ giữa Liên Kết Việt và Bộ Quốc Phòng.
Đến cuối năm 2020 thì vụ án này mới được đưa ra ngoài xét xử và tuyên án chung thân đối với ông Lê Xuân Giang về tội danh lừa đảo, chiếm đoạt tiền của người khác thông qua những hoạt động của mô hình Ponzi.
So sánh về mô hình Ponzi với mô hình kim tự tháp
So sánh về mô hình Ponzi với mô hình kim tự tháp
Mô hình kim tự tháp là gì?
Mô hình kim tự tháp (hình thức lừa đảo Kim tự tháp) chính là một mô hình hoạt động ở trong lĩnh vực kinh doanh trong đó thì những thành viên được hứa hẹn về lợi nhuận hoặc những phần thưởng bằng cách gia nhập vào mô hình và giới thiệu thêm người mới gia nhập.
Mô hình Ponzi và mô hình kim tự tháp đều đang biến tướng ở Việt Nam gần đây và có một số điểm giống và khác nhau:
Giống nhau
- Là một hình thức đa cấp
- Người thành lập sẽ không mất vốn nhưng được nhiều tiền nhất
- Những người bỏ tiền đầu tư càng lớn thì càng mất nhiều
- Hệ thống sụp đổ khi mà Schemer ôm tiền bỏ trốn
Khác nhau
- Phương thức hoạt động
Mô hình kim tự tháp có lợi nhuận từ việc mua và phân phối các sản phẩm. Mục đích chỉ nhằm tìm thêm nhiều người phân phối chứ không nhằm mục đích bán sản phẩm chất lượng tốt.
Mô hình Ponzi lại hứa hẹn nhận được khoản lợi nhuận cao ngất ngưởng khi mà đầu tư hoặc giới thiệu ai đó cùng tham gia.
- Phí tham gia
Mô hình kim tự tháp từ tiền mua sản phẩm
Mô hình Ponzi không mất khoản nào
- Lợi nhuận
Mô hình kim tự tháp thu được khi mà giới thiệu khách mua sản phẩm hoặc tìm được nhà phân phối mới.
Mô hình Ponzi thì từ lời hứa được trả lãi và người giới thiệu tham gia hệ thống.
- Nguồn gốc lợi nhuận
Mô hình kim tự tháp: hoa hồng của người mới trả cho người giới thiệu.
Mô hình Ponzi: sử dụng tiền đầu tư của những người sau trả lãi cho người trước và người giới thiệu.
- Sụp đổ
Mô hình kim tự tháp: rất nhanh
Mô hình Ponzi: chậm hơn nếu những nhà đầu tư vẫn tiếp tục rót vốn
Kết luận
Vậy là những chia sẻ của Mytrade đã giải đáp cho bạn đọc cái nhìn tổng quan về mô hình Ponzi. Ngoài ra, chúng tôi cũng đã liệt kê ra các dấu hiệu để nhận biết mô hình Ponzi và cách để những nhà đầu tư tránh được mô hình Ponzi. Mong rằng bài viết đã giúp bạn trang bị thêm kiến thức bảo vệ mình tránh khỏi những phi vụ lừa đảo ở trên thị trường.
Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào về mô hình Ponzi hoặc muốn hỗ trợ tham gia giao dịch đầu tư trên thị trường chứng khoán thì hãy liên hệ ngay với Mytrade qua số HOTLINE 1900966935 – 0983 668 883 để được giải đáp một cách nhanh chóng nhất. Hoặc nhà đầu tư có thể tải app MyTrade ngay hôm nay để trải nghiệm được nền tảng đầu tư chứng khoán mới tại:
– Apple Store: https://apps.apple.com/us/app/mytrade-đầu-tư-cho-mọi-người/id1610468053
– Google Play: https://play.google.com/store/apps/details?id=vn.ftv.mytrade
Mytrade luôn đồng hàng cùng nhà đầu tư trong suốt quá trình giao dịch nhằm mang lại hiệu quả đầu tư tối ưu nhất.
